Sztuka niderlandzka przeżywała w XVII wieku prawdziwy złoty wiek. Spośród kilku tysięcy artystów aktywnych na obszarze historycznych Niderlandów we wczesnej nowożytności wyjątkowo duża liczba zasługuje na miano wybitnych – w skali trudnej do porównania z innymi regionami i okresami. Kolekcje niderlandzkich mistrzów w galeriach na całym świecie do dziś zachwycają wysokim poziomem artystycznym i różnorodnością tematów.
W ramach zbiorów Galerii Sztuk Pięknych w Ostrawie można oczywiście zaprezentować jedynie niewielki wybór z niezwykłego bogactwa sztuki holenderskiej i flamandzkiej okresu wczesnonowożytnego. Mimo to GVUO posiada w swojej kolekcji kilka bardzo interesujących i reprezentatywnych obrazów oraz grafik tego pochodzenia, a niniejsza wystawa prezentuje te najlepsze.
Terytorialnie wystawa obejmuje dzieła pochodzące z obszaru historycznych Niderlandów sprzed Rewolucji Niderlandzkiej i podziału kraju na część północną i południową – czyli sprzed podpisania Unii Utrechckiej w 1579 roku i ogłoszenia tzw. Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich w 1581 roku, kiedy to siedem północnych prowincji oficjalnie zdetronizowało hiszpańskiego Habsburga Filipa II i mianowało namiestnikiem Wilhelma I Orańskiego. Obejmuje to również cały region Flandrii, który już w XVI wieku przeżywał ogólny rozkwit i rozwój sztuki. Różnice między twórczością artystów flamandzkich – południowych, a „holenderskich” – północnych, były widoczne także w następnym stuleciu.
Sztuka flamandzka, pod wpływem katolicyzmu, była bardziej ukierunkowana na włoski barok z naciskiem na dramatyzm – przejawiający się nie tylko w dużych formatach, ale przede wszystkim w alegoriach nawiązujących tematycznie do mitologii klasycznej. Natomiast w protestanckich prowincjach północnych Kościół jako mecenas sztuki odgrywał jedynie marginalną rolę, a nowo powstałe niepodległe państwo dumnie rozwijało własną, odrębną kulturę opartą na kalwińskim spojrzeniu na świat, co znajdowało odzwierciedlenie również w sztuce. Kalwińska nauka o predestynacji interpretowała ziemski dobrobyt jednostki jako znak jej przeznaczenia do zbawienia i dowód Bożej łaski. Dlatego zamożni mieszczanie, a także miasta jako zleceniodawcy dzieł sztuki, z dumą prezentowali swój dobrobyt i sukces gospodarczy. Skłonność do rzeczywistości ziemskiej, zamiłowanie do dóbr materialnych oraz otwartość wnętrz domowych na spojrzenia z zewnątrz to cechy „holenderskiej” mentalności, które znalazły odzwierciedlenie w tematyce dzieł sztuki – wśród których znajdujemy liczne sceny rodzajowe, martwe natury, pejzaże, alegoryczne przedstawienia maskarad karnawałowych, a także sceny miejskie – zarówno cywilne, jak i wojskowe – z okresu wojny trzydziestoletniej.

Renata Skřebská

Przetłumaczone przy pomocy chatu GPT.

Kuratorzy wystawy: Jiří Jůza, Gabriela Pelikánová, Renata Skřebská
Projekt graficzny: Josef Mladějovský
Propagacja: Kateřina Naarová, Jana Šrubařová
Programy edukacyjne: Marcela Pelikánová, Jana Sedláková