Powstanie nowoczesnej instytucji Galeria Sztuk Pięknych w Ostrawie wiąże się z postacią ostrawskiego budowniczego Františka Jurečka, którego postrzegamy jako duchowego ojca budowy tzw. Pawilonu Wystawowego, dzisiejszego Domu Sztuki. František Jureček uczynił ostrawską publiczność dziedzicem swoich zbiorów artystycznych, a jego kontynuator Alois Sprušil kontynuował i propagował to dziedzictwo.

František Jureček, przekazując swoją kolekcję miastu, chciał również wzbudzić zainteresowanie sztuką w najszerszych warstwach społeczeństwa i w ten sposób przyczynić się do podniesienia poziomu kultury miasta i regionu.

Dnia 24 stycznia 1923 roku założono „Stowarzyszenie na rzecz budowy i utrzymania pawilonu wystawowego w Morawskiej Ostrawie”, które ogłosiło publiczny konkurs z precyzyjnie określonymi wymogami dotyczącymi jakości budynku, spełniającego najnowsze światowe trendy w architekturze tego typu. Jury przyznało dwie drugie nagrody, a zrealizowano projekt autorstwa Františka Fialy i Vladimíra Wallenfelesa. Dom Sztuki został uroczyście otwarty 13 maja 1926 roku i zasłużenie wzbudził podziw, stając się wyraźną dominantą nie tylko ostrawskiej architektury międzywojennej.

Wyjątkowość Domu Sztuki wynikała z okoliczności jego powstania – instytucja kolekcjonerska powstała wówczas „na zielonej łące” z daru prywatnej kolekcji dla społeczeństwa, która stanowiła bazę wyjściową, z założeniem dalszego rozwoju. Jeśli w chwili powstania galeria posiadała 122 dzieła, to za czasów Aloisa Sprušila liczba nabytków wzrosła do 2100 pozycji. Obecnie jest to prawie 20 000 obiektów. Dom Sztuki pozostał niezmieniony pod względem przestrzennym.

W ramach 90. rocznicy powstania galerii przygotowano wystawę Sto dzieł z Galerii Sztuk Pięknych w Ostrawie, która luźno opiera się na katalogu o tej samej nazwie, przedstawiającym reprezentatywną próbkę zbiorów GVUO z kolekcji sztuki europejskiej i czeskiej. Wyboru dokonywano z myślą o podkreśleniu różnorodności i artystycznej jakości zbiorów. Kuratorzy stanęli przed trudnym zadaniem wyboru z ponad dwudziestu tysięcy dzieł. Jeszcze trudniejszy był wybór prac na wystawę ze względu na ograniczenia przestrzenne. W ostatecznym wyborze dominują przede wszystkim rzeźby i obrazy, choć galeria zarządza również cenną kolekcją grafik.

Prezentowane są najstarsze dzieła sztuki europejskiej powstałe w latach 1500–1750. Z europejskiej sztuki XIX i XX wieku wyróżniają się kolekcje austriackiej, rosyjskiej i hiszpańskiej sztuki. Kluczowe są zbiory czeskiej sztuki XIX i XX wieku. Wyjątkową pozycję zajmuje rozległa kolekcja ekspresjonizmu i kubizmu, a także sztuki społecznej, surrealizmu oraz dzieła grup artystycznych, takich jak Grupa 42. Wysoką jakość artystyczną ostrawskiej kolekcji wykazują również prace powstałe w drugiej połowie XX wieku, z których najmłodszą reprezentuje generacja artystów lat 90. XX wieku. Wystawa Sto dzieł z Galerii Sztuki w Ostrawie prezentuje dzieła sztuki w ich przełomowych okresach i przemianach rozwojowych. Można mieć nadzieję, że setna rocznica Domu Sztuki odbędzie się już w nowych przestrzeniach, które pozwolą zaprezentować pełną część wyjątkowej kolekcji Galeria Sztuk Pięknych w Ostrawie.

Jiří Jůza

Przetłumaczone przy pomocy chatu GPT.

Kurator wystawy: Jiří Jůza